Het andere woord voor mystiek is numineus; een term die dankzij het boek van Tjeu van den Berk met dezelfde titel voor vrijwel iedere spirituele zoeker in Nederland bekend is.

Het is inderdaad letterlijk zo: we hebben spirituele ervaringen die niet te verwoorden zijn zonder dat iets belangrijks erin drastisch gereduceerd of zelfs gedoofd wordt. Er zijn gewoon geen woorden om te benoemen wat we op die extatische momenten beleven.
Het zou waarschijnlijk verstandig zijn het woord mystiek - dat voor veel misverstanden zorgt - te vervangen door het numineuze. Ik merk echter dat ik weinig zin heb om verstandig te zijn bij zaken die het verstand te boven gaan. Nuchter wel, maar niet verstandig. Ik heb een voorkeur voor mystiek omdat ik hierin de echo van een ander woord hoor: mysterie. En dat wil ik heel graag horen. Inderdaad, mét het nuchtere besef dat wat mysterieus lijkt, dat niet altijd ook echt is. En dat sommige 'gewone verschijnselen' best mysterieus zijn. Zoals inspiratie. Iedereen ervaart inspiratie. Wie inspiratie ervaart, voelt zich daar in de regel niet verbijsterd over. Maar is inspiratie niet even mysterieus als helderziendheid of een geslaagde voorspelling? Hoeveel mensen vragen zich af waar inspiratie vandaan komt? Niet veel, denk ik. Ik denk dat de meerderheid rustig aanneemt dat er geen verklaring voor is. Dat doe ik ook. En hier zie ik bewijs dat we over het algemeen best nuchter met mysteriën kunnen omgaan.
Geïnspireerde schrijvers krijgen soms verrassende beelden, ideeën en inzichten. Uit de autobiografieën van sommige auteurs blijkt dat ze de stemmen van hun personages hoorden, hun pijn fysiek voelden, ademnood hadden als ze over hun dood vertelden et cetera. Lees maar eens wat G. Flober beleefde tijdens het schrijven van Madame Bovary. Het leek soms of hij in trance was, terwijl het verhaal niet spiritueel te noemen is. Als het verhaal wel spiritueel is, bijvoorbeeld over een mysticus gaat, zou de schrijver een mystieke trance kunnen beleven, met de verrassende openbaringen die erbij horen. Dat heb ik zelf meegemaakt toen ik Nog een messias schreef: een novelle over iemand die een stem hoorde. Een Stem met een grote letter.
Een literaire auteur kruipt altijd in de huid van de personen over wie hij vertelt. Zo probeerde ik ook een wijze stem binnen in mij te treffen. Ik heb die inderdaad eens gehoord. De herinnering hieraan bleek voldoende voor een herhaling van deze ervaring. Zo hoorde ik weer en weer die stem als ik aan mijn novelle zat te werken. Was het overigens steeds dezelfde stem?! Hoe kon ik dat weten? En als je iets niet kan weten, denk je er dit of dat over. En je denkt wat je bewust of onbewust wilt denken.
Niemand heeft onderzocht hoe mensen hun innerlijke stemmen daadwerkelijk kunnen onderscheiden. Het lijkt me netjes over deze kwestie slechts voor mezelf te praten. De stemmen die ik van binnen hoor, zijn anders dan mensenstemmen. Zij verschillen niet door geluid, maar door taalgebruik, spreekwijze en boodschap. De wijze stem die ik leerde oproepen tijdens het schrijven van Nog een messias, kon verrassende dingen over het leven zeggen. Als ik ze ingevingen zou noemen en beweren dat deze uitspraken niet van mij waren (die gedachte had ik soms), zou ik mezelf een medium kunnen noemen.
Ik weet niet wat de intensiteit van spirituele ervaringen bepaalt. Bij mij was het niet zo sterk dat ik mijzelf compleet verloor als ik me met mijn mysticus identificeerde. Mijn bewustzijnstoestand had veel gemeen met de omschrijvingen van trance. Waarom had ik die tot zover en niet verder? Ik zou niet weten of dat kwam omdat ik mijn trance remde, of dat er iets anders aan de hand was. Intens of niet, het belangrijkste kenmerk van de spirituele ervaring is de transcendentie: het uitdijen van het bewustzijn, het vervagen van het ik-gevoel en van de begrenzing van de persoonlijkheid. Paradoxaal genoeg is wat er verder gebeurt juist persoonsafhankelijk.
We zeggen 'inspiratie krijgen'. Deze uitdrukking suggereert dat inspiratie niet als je eigen product voelt. Misschien zit het verschil tussen schrijvende mediums en gewone schrijvers voor een groot deel in de interpretatie van de ervaring: de een is genegen te spreken van 'inspiratie', 'beelden' of 'verrassende gedachten' terwijl de ander het 'trance' noemt, 'boodschap',  of 'stem uit de geestelijke wereld'. Zou 'inspiratie krijgen' en 'boodschap ontvangen' niet in wezen hetzelfde zijn? Zou het verschil tussen de een en de ander in veel gevallen hoofdzakelijk in het taalgebruik zitten? Wat doet taalgebruik in het algemeen met de beleving? Vindt er een ingrijpende wisselwerking plaats tussen die twee? Allemaal vragen die niet objectief te beantwoorden zijn. Maar het lijkt me goed ze toch te stellen, in het bijzonder aan zichzelf.