Mijn verhaal

In die tijd namen veel mensen geen genoegen meer met de oude antwoorden op vragen als ‘Wie ben ik?’ en ‘Wat is de zin van mijn bestaan?’ Ze ondernamen spirituele zoektochten in de meest uiteenlopende richtingen en hadden grote belangstelling voor wijsgerige tradities uit andere culturen.

Er ontstonden nieuwe vormen van psychotherapie met een focus op persoonlijke groei, er was een groot verlangen naar mens- en milieuvriendelijke leefwijzen, er werd geëxperimenteerd met alternatieve geneeswijzen en er was nog veel meer. Voor velen was dit allemaal nog erg ongebruikelijk. Koorddanser verzamelde informatie over al deze ontwikkelingen en gaf maandelijks een overzicht van allerlei activiteiten in het land.

Ik ben dankbaar dat ik aan dit blad heb mogen meewerken en dat ik op deze manier heb kunnen bijdragen aan de zoektocht naar eigentijdse antwoorden op de essentiële zinvragen.

Mijn eigen inner quest had veel overeenkomsten met die van de lezers van Koorddanser. Ik bezocht activiteiten die in de maandagenda vermeld werden, interviewde pioniers op allerlei gebied. Ik probeerde verschillende meditatievormen en methoden voor persoonlijke groei uit, maakte kennis met diverse tradities en ervoer dat sommige inzichten alsmede spirituele praktijken uit het boeddhisme, de advaita vedanta en het soefisme ook mij aanspraken. Nu is Koordanser in andere handen en het blad is, gelijk opgaand met de tijdgeest, van aard veranderd.

Mijn ervaringen met spirituele tradities uit andere culturen riepen vragen op over de waarde van het christelijke deel van mijn eigen culturele bagage. De zingeving in de Bijbelse evangeliën heeft een grote impact gehad op de Russische cultuur. Betekent dit dat ikzelf ‘christelijke wortels’ heb, aangezien deze cultuur mijn mentaliteit mede gevormd heeft? Theoretisch gesproken moest dit wel zo zijn, maar wat betekende dit gegeven daadwerkelijk voor mij, voor iemand die in een atheïstisch milieu was opgegroeid?

Destijds kon deze vraag in Nederland vrijwel niemand boeien, maar in Rusland, dat zojuist van de communistische ideologie was afgestapt, werd de betekenis van de geestelijke basis van de eigen cultuur een belangrijke kwestie. De Russisch-Orthodoxe kerk wilde de samenleving ervan overtuigen dat het traditionele geloof het beste houvast in onzekere tijden bood, maar dit was niet de richting waar ik naartoe wilde. Ik had geen behoefte aan een kerk met zijn bijbehorende religieuze dogma’s, maar wel aan een christelijke spirituele traditie, die geen specifieke geloofsbelijdenis van zijn volgers afdwingt en die ook seculiere zinzoekers kan aanspreken, zoals bijvoorbeeld de boeddhistische vipassana dat doet.

Dit gemis werd een onderliggend thema van mijn eerste roman, waarin een voorheen onbekend mystiek manuscript uit de 18e eeuw uit een Russisch klooster verdwijnt en een belangrijke rol gaat spelen in het leven van de mensen in wiens handen het in de daarop volgende tweehonderd jaar terechtkomt. Op die manier verscheen het thema van de ‘spirituele zoektocht’ naast mijn teksten over hedendaagse levensbeschouwing en zingeving ook in mijn literaire proza.

Ik raakte er steeds meer van overtuigd dat zoekers van nu, vanuit hun persoonlijke ervaringen met diverse spirituele tradities, de waarde van het christelijke erfgoed op een nieuwe manier kunnen beleven en deze ook naar anderen kunnen communiceren.

Ik schrijf meestal in het Russisch. Enkele van mijn boeken zijn in het Nederlands vertaald en gepubliceerd. In beide talen richt ik me vooral op ‘seculiere zinzoekers’: mensen die geen behoefte hebben aan een specifiek religieus geloof, maar wel aan antwoorden op hun zingevingsvragen. Ze zoeken deze antwoorden in verschillende bronnen en spirituele tradities. Zelf was en blijf ik ook zo’n iemand.

Mijn tweede boek werd een symbolische novelle, die onder de titel Nog een messias in Nederlandse vertaling door uitgeverij Samsara werd uitgegeven. Het verhaal speelt zich af in het Rusland van de jaren ’90 van de vorige eeuw, temidden van mensen die hun zelfvertrouwen en hun toekomstperspectief waren kwijtgeraakt. De hoofdpersoon is een messias, met een kleine hoofdletter. In zijn eigen woorden dient hij nog één kleine messias te worden in een lange reeks van mannen en vrouwen die de eigentijdse, levende verbinding met de essentie van de christelijke levensfilosofie belichaamt.

Vervolgens rezen er vragen bij mij op over in hoeverre je een vrije houding ten opzichte van de christelijke levensopvattingen  met de essentie van de belangrijkste uitspraken van Jezus kunt verenigen. Dit resulteerde in een persoonlijke studie van de Bijbelse evangelies, waarna ik een verslag over mijn bevindingen schreef dat onder de titel Evangelische rapsodieën voor spirituele grensgangers op de website Zinweb verscheen.

Ook gaf ik bij de Vrije Gemeente Amsterdam workshops voor iedereen die, net als ik, de persoonlijke waarde van het christelijke in de eigen culturele bagage wilde onderzoeken.  Dit project werd het vertrekpunt voor mijn boek over het Evangelie voor seculiere zinzoekers.

Daarin wilde ik aantonen dat de kernuitspraken van Jezus (en vooral die over Agape: onvoorwaardelijke liefde voor iedereen), benaderd vanuit een seculiere invalshoek, gezien kunnen worden als de uitdrukking van een levensfilosofie die ten alle tijden actueel blijft. Uitgeverij Kok bracht dit boek in Nederlandse vertaling uit onder de titel ‘Mijn evangelie.  Zelf ontdekken wat Jezus jou te zeggen heeft’.

Mijn opvattingen over de essentie van de vroegchristelijke zingeving, zoals die in de Bijbelse evangeliën is terug te vinden, en haar betekenis voor onze tijd, wijken veel af van de kerkleer en de sociale mentaliteit van het hedendaagse Rusland. Dit kreeg ik te horen in de Russische uitgeverijen waar ik dit boek (oorspronkelijk bestemd voor een Russische publiek) ter publicatie aanbood.

Met Nog één messias was het me net zo vergaan. De dominante positie van de Russisch-Orthodoxe kerk en heersende Russische wetten over juridische aansprakelijkheid voor het beledigen van gelovigen zorgden ervoor dat bestuurders in de Russische cultuursector tegenwoordig zenuwachtig reageren op onconventionele interpretaties van zingeving in de christelijke bronteksten. Nog een messias en Mijn evangelie, die zich juist door zo’n onconventionele benadering kenmerken, zijn in Rusland dan ook alleen digitaal beschikbaar.

In mijn geboorteland sta ik vooral bekend als een literair auteur. Mijn debuutroman over het mystieke manuscript werd mijn doorbraak, het verscheen in drie Russische edities en werd in het Duits en het Engels vertaald. In maart van dit jaar zou mijn nieuwe roman uitkomen, maar nu moet publicatie ervan wachten tot de oorlog voorbij is. Ook zal hij moeten wachten op verandering van het sociale klimaat in Rusland, wat vroeg of laat zal gebeuren. Daar geloof ik in.

• Roman Откровение огня (Revelation of Fire / Das Buch des Feuers), 1997: Neva, Sankt-Petersburg; 1998: Blitz, Sankt-Petersburg; 1999: Bertelsmann/Goldmann, Munich; 2005: Amphora, Sankt-Petersburg (2e editie); 2008 : The Permanent Press, New York; 2022: T8, Sankt-Petersburg (3e editie).
• Novelle ‘Nog één messias’. 2005: Uitgeverij Samsara, Amsterdam.
• Roman И полетела Зоя в Амстердам (En zo vloog Zoja naar Amsterdam). 2009: Olympus-Eksmo, Moskou.
• Mijn evangelie. Zelf ontdekken wat Jezus jou te zeggen heeft, 2018: Uitgeverij KokBoekencentrum, Utrecht.
• Gebeden voor lichte en donkere tijden. 2020: Uitgeverij KokBoekencentrum, Utrecht. (Ik ben één van de auteurs.)
• Roman Исчезнувшая сестра (Verdwenen zuster). 2023: Fenix, Rostov aan de Don – Palmira, Sankt-Petersburg.