Nog één messias

Nog één messias  is een filosofisch en aandoenlijk verhaal dat zich afspeelt in het postcommunistische Rusland , waar te midden van de algehele verwarring de mensen hun zekerheden en hun dromen zijn kwijtgeraakt en waar religieuze tradities geen antwoorden meer kunnen geven.

Een land waar zomaar een messias kan verschijnen. Een messias die ook niet álle antwoorden paraat heeft. Een messias met kleine ‘m ‘.

nogeenmessias_cropped

Nog één Messias / Alla Avilova

Uitgeverij: Samsara
ISBN: 90-77228-00-4 / NUR 302

Recensies

Thema’s die de lezer ineens bij de keel grijpen

Door Boudewijn Koole

Vooraf laat de auteur weten dat het verhaal over Wladimir Ivansjin geschikt is of bedoeld is om de criteria te toetsen die de lezer aan zou leggen aan de kwaliteit van vernieuwers van spiritualiteit, stichters en grondleggers van religieuze tradities die echt wat te vertellen hebben maar meestal pas achteraf op hun waarde geschat worden, in een ruimer perspectief. Want als je weet waarop je moet letten, wie je kunt vertrouwen ook als iedereen zich verder vergist, dan heb je – misschien – iets heel waardevols te pakken. De auteur biedt vragen aan waarop het verhaal een antwoord moet geven. De lezer heeft zijn eigen criteria en gaat dus bij het lezen mogelijk een avontuur aan.

Lees meer

Het verhaal is dat de hoofdpersoon een stem hoort die zegt dat hij een messias is, er vervolgens gehoor aan geeft en omdat niemand hem gelooft, zijn Moskouse appartement verlaat en zich uiteindelijk op een landtong aan een meer vestigt. Daar ontmoet hij of ontmoeten hem allerlei mensen die in de gewone maatschappij uitgerangeerd zijn. Die ontmoetingen zijn bijzonder en leiden er toe dat sommigen hem direct weer verlaten, anderen definitief bij hem lijken te blijven. We horen dus heel wat dialogen en ook de innerlijke dialoog van de hoofdpersoon, die niet altijd begrijpt wat hem overkomen is.

Dit verhaal leest merkwaardig prettig voor een verhaal dat als eigenlijke onderwerp ‘spirituele waarden en een spiritueel leven leiden in een chaotische moderne maatschappij’ lijkt te hebben. De personen komen op een indringende zij het soms merkwaardige manier tot leven. Merkwaardig omdat zij niet voldoen aan de gangbare stereotiepen maar toch denken dat zij een toekomst in deze maatschappij hebben, zij het misschien niet helemaal de toekomst die ze ooit in gedachten hadden. Maar al sprekend met de hoofdpersoon komen bijna terloops allerlei ‘spirituele’ thema’s aan bod die de lezer ineens bij de keel grijpen of tot denken aanzetten. Daarover dadelijk meer.

Het verhaal eindigt eigenlijk niet. Weliswaar verlaat de hoofdpersoon zijn laatste overgebleven trouwe volgelingen uiteindelijk met onbekende bestemming maar hoofdpersoon en auteur gezamenlijk leggen op dat punt de lezer een aantal vragen voor om verder over na te denken en misschien antwoord op te geven. In wezen is het uiteraard de bedoeling dat de lezer bij zichzelf te rade gaat en zijn eigen antwoorden vindt.
Nogmaals: ook los van deze diepere bedoeling leest het verhaal prettig en als vanzelf.

Opvallend aan deze goed geschreven novelle vind ik dat de uit Rusland afkomstige schrijfster een verhaal geschreven lijkt te hebben waarin zij zelf bijna afwezig lijkt te zijn. Want ze geeft er de voorkeur aan haar boodschap indirect over te brengen via het verhaal en het proces dat bij de lezer op gang komt. Het is wel duidelijk dat zij op de hoogte is van Russische spirituele tradities en van dilemma’s van vaak verwarde Russen in een moderne maar chaotische samenleving. Beide elementen zijn duidelijk herkenbaar en vooral waar dat de Russische spirituele tradities betreft is dat ook boeiend voor niet-Russen vind ik.

Het meest intrigerend aan deze novelle vind ik dat onder de oppervlakte van de taal en het verhaal – als het ware zoals je over het ijs lopend er door heen zonder speciaal iets te zoeken naar beneden kijkend – allerlei dingen gewaar wordt die je sterk te denken geven. Alsof de auteur uit de schat van dingen die zij door eigen ervaring heeft ontdekt, een aantal zaken aan de lezer te zien geeft – als hij de moeite wil nemen. En de indruk die de schrijfster daarbij op mij maakt, is dat zij diep in het water en de grond onder dat ijs is doorgedrongen en daar een aantal schatten gevonden heeft, die zij zorgvuldig heeft afgepoetst en bekeken en er de waarde van geproefd heeft en ze nu zo voor de lezer, argeloos en wel, op zijn pad neerzet dat hij de kans heeft ieder juweeltje in die schat zelf op waarde te proeven.

Ik heb zelf een paar van die schatten aangestreept. De belangrijkste voor mij zijn enkele zinsneden op blz. 49 maar er zijn er natuurlijk veel meer die ik hier niet allemaal aanhaal. Die zinsneden zijn:
“Niemand ademt zelf,” zei ik. … “Als we zelf zouden ademen, zouden we kunnen stoppen met ademen wanneer we dat zouden willen. Maar we kunnen alleen onze adem inhouden.” Het gevoel, dat er ‘iets’ in je ademt, laat staan dat er ‘iemand’ in je ademt, is behoorlijk verontrustend…

Ik vraag me in ieder geval nu af wat ieder van ons zou antwoorden op de vraag: Wat ademt er door jou heen?! En zulke thema’s zijn er meer. Al met al een boeiend boek dat makkelijk leest maar impliciet zaken aan de orde stelt waarover je nog even blijft nadenken. Geschreven in een bijzondere taal of verhaalvorm die in de heldere vertaling prettig leest. Ook los van de aparte spirituele thema’s want daarvoor is de situatie en zijn de ontmoetingen te intrigerend, terwijl er anderzijds ‘nauwelijks’ iets gebeurd is van enig maatschappelijk of groot persoonlijk belang, zou je zeggen. Waar gaat dit verhaal eigenlijk over?!

(Lijst van gelezen teksten met commentaar van Boudewijn Koole)

Als je een wijze stem van binnen gaat horen

door Karen Hamaker-Zondag

Stel nu eens dat zich daadwerkelijk een nieuwe messias aandient in de wereld van vandaag de dag. Hoe zou deze zich manifesteren? Zouden we hem of haar herkennen? Zouden we deze messias ook geloven en hoe zouden we met hem of haar omgaan?

Lees meer

Wat we tot nu toe weten van de mens Jezus was dat hij tegen de gangbare stroom inging, zowel sociaal en maatschappelijk als in religieus opzicht, en dat hij bepaald niet door iedereen met open armen werd ontvangen. Kennis van de gebruiken in de tijd dat Jezus leefde leert ons bovendien dat de dood aan het kruis een straf was die werd opgelegd aan mensen die de maatschappelijke orde bedreigden. Mensen die religieuze regels overtraden kregen een andere doodstraf, namelijk dood door steniging. De kruisdood van Jezus wijst dus op een sociaal bewogen en zelfs provocatieve mens.

Moeten we een nieuwe messias nu ook zoeken bij de sociaal activisten? Of kan een messias zich op een heel andere manier voordoen? De Russische auteur van de novelle ‘Nog één messias’ Alla Avilova richt zich helemaal aan het begin tot zijn lezers met: De grondleggers van religieuze tradities, mystieke stromingen, spirituele ordes en gemeenschappen waren voor hun tijdgenoten in de regel twijfelachtige figuren. Zij verschenen plotseling op het toneel en begonnen eigenmachtig te zingen. Daarna brachten zij het koor uit de maat en maakten de aangestelde solisten razend. Alleen in het perspectief van de tijd ontdekte men een organische verbinding van hun optreden met het toen klinkende gezang. En vervolgens neemt de vertelling een aanvang.

Het is in de ‘ik’-vorm geschreven, vanuit de man die ontdekt dat hij een messias is, en tegelijkertijd weet dat de wereld niet op hem zit te wachten, al helemaal niet in het hedendaagse Moskou, dat nog druk bezig is de nieuwe vrijheden te omarmen en misbruiken. Daarom voelde de hoofdpersoon, Wladimir Ivansjin, zich niet echt blij met de Stem die in hem klonk en steeds krachtiger werd.

Wladimir verandert, en de innerlijke veranderingen worden prachtig beschreven, er komen heel poëtische stukken voor in deze novelle. Zo vertelt Wladimir over de identiteitscrisis die volgde: ‘Ik groeide door mijn omhulsel en ik vloeide uiteen. Ik zei ‘ik’, terwijl ik niet meer wist wat dat betekende. Voor anderen was ik Wladimir Ivansjin, voor mezelf – soms een klont, soms een golf van gevoeligheid in de ruimte. Ik was het gehoor, geperst in één van de Moskouse flatjes, ik was het strottenhoofd waaruit de Stem kwam….”
De veranderingen hadden grote gevolgen. Wladimirs vrouw ging bij hem weg, Wladimir zelf ging het huis niet meer uit, las geen boeken meer, keek niet meer naar het nieuws, kortom, in de ogen van ‘de gewone man’ was hij op zijn minst zonderling. En psychiaters hebben voor dit soort mensen vast wel een omschrijving.

Wladimirs zoon blijft bij hem, en brengt nieuwsgierige mensen mee naar huis die naar Wladimir komen luisteren. Het duurt niet lang meer of Wladimir en zijn zoon laten alles achter zich en gaan op reis. Met niets, zelfs geen doel. Onderweg laten ze het lot bepalen waar ze terecht komen en met wie ze praten, en als Wladimir spreekt, dan is dat vanuit de Stem. Maar begrepen wordt hij niet bepaald.

Zo strijken ze neer aan de oever van een rivier, op het Vissersstrand, in contact met vissers. Er ontspinnen zich dialogen die er op het eerste gezicht wat stuurloos uitzien. Wat heen en weer gepraat, wat herinneringen, maar telkens weer zit er ergens in deze dialogen opeens een uitspraak of een interactie die je aan het denken zet.

Al lezend zul je in het boek een aantal parallellen met het leven van Jezus vinden: zienswijze en uitspraken, maar ook de kleine kring vertrouwde personen om hem heen, de komst van een vrouw die zich bij hem voegt, en de druk om hem van het toneel te doen verdwijnen. Verschillen zijn er natuurlijk ook: Wladimir had een zoon, leefde in een heel andere contekst en was ook een heel ander mens. Is of was hij een messias? Hij weet het zelf zeker en uiteindelijk ook niet zeker. Het maakt ook niet uit, want het verhaal blijft je op de een of andere manier intrigeren. Juist de twijfel en aparte wendingen waardoor je Wladimir toch niet helemaal kunt plaatsen kunnen maken dat je gaat zien dat er misschien in jezelf ook iets zit van de Stem die Wladimir hoort.

(Start Spiritueel)