Project AGAPE-NETWERK

Ik voel me thuis op het grensgebied tussen religie, secularisering en humanisme. Vanuit dit grensgebied benaderde ik de Agape-zingeving in de bijbelse evangelies en andere vroegchristelijke bronteksten waar de woorden (of hun echo) van de rebelse rabbi uit Nazareth bewaard waren gebleven, en vertelde over mijn bevindingen in het boek Mijn evangelie. Na de publicatie van dit boek kwam ik op het idee van het Agape-netwerk. Ik wilde dit project vanuit de Vrije Gemeente Amsterdam opzetten, maar dit bleek toch niet mogelijk. Misschien kan het plan elders gerealiseerd worden. Dit is de synopsis.

Apage als begrip

Het Griekse woord Agape wordt in het Nederlands als liefde vertaald. Onvertaald blijft dat hiermee één bepaalde vorm van liefde bedoeld wordt.

De oude Grieken onderscheidden namelijk vier vormen van liefde: eros (liefde met seksueel verlangen), storge (liefde in de familie), philia (het liefhebben van vrienden) en agape (onvoorwaardelijke liefde voor allen).

Agape betekent meer dan goede wil en is ook meer dan sociale vaardigheid, vriendelijkheid en tolerantie. Agape is dit alles samen, vanuit het besef van de verbondenheid tussen mensen in het creëren van de wereld waarin ze leven.

Agape uitdrukkingen

Het project Agape Netwerk wil zich focussen op agape in de praktijk. Om de doelstellingen ervan te beschrijven worden er hier specifieke termen gebruikt: het agape-principe, het agape-pad en de agape-zingeving.

In contacten met anderen vertonen we bewust of onbewust ‘samen-gedrag’ of ‘tegen-gedrag’. Het agape-principe is een bewuste keuze voor het ‘samen-gedrag’ in onze relaties met iedereen, ook met die mensen die we als tegenstanders ervaren.

Het agape-pad is de consequente toepassing van het agape-principe in de praktijk.

Agape-zingeving is een levensbeschouwelijk paradigma waar diverse benaderingen op toegepast kunnen worden, zoals een humanistische, spirituele, religieuze, transpersoonlijke of persoonlijke benadering. Deze zingeving dient als ondersteuning voor de motivatie om het agape-pad te betreden en het te blijven vervolgen.

Laten we ons voorstellen

Laten we ons voorstellen dat het agape-principe de norm binnen menselijke relaties wordt. Dat iedereen als kind al op de basisschool leert vanuit dit principe met anderen om te gaan en er overal voorbeelden van om zich heen ziet. Dat steeds meer mensen het agape-principe in hun relaties toepassen, te beginnen bij familieleden en vrienden, vervolgens in steeds moeilijker situaties, zoals in de omgang met buren, collega’s, mensen op straat, ambtenaren, gezagsdragers, rivalen, concurrenten, andersdenkenden, andersgelovigen, en tot slot ook in het contact met allerlei onvriendelijke, onsympathieke, onredelijke en egoïstische types… Hoe zou de wereld er dan uitzien?

Is dit een droom? Of een zoveelste utopie?

Hoe utopisch het ook mag klinken – het gebruik van het agape-principe in intermenselijke relaties is een haalbaar doel, als men weet of ontdekt hoe het mogelijk is. De bestrijding van het kwaad met kwaad maakt het kwaad niet minder. Het voegt alleen maar een nieuwe schakel toe aan de kettingreactie van het kwaad.

Het uitgangspunt van het Agape Netwerk is de overtuiging dat elke uitdrukking van agape een ‘vlindereffect’ teweegbrengt. De meteoroloog Edward Lorenz stelde dat een vlinder in Brazilië een tornado in Texas kan veroorzaken. Zo kan ook iemands gedrag geworteld in het agape-principe – en dit in het bijzonder in het geval van conflict – een kettingreactie in beweging brengen.

De atmosfeer is gevoelig voor kleine verstoringen, en dat geldt ook voor ons sociale klimaat. In milieus waar egoïstische doelen en agressieve manieren in het nastreven van het eigenbelang gebruikelijk zijn, zou iedere toepassing van het agape-principe een prachtige verstoring kunnen zijn . Het Agape Netwerk zou mensen die deze gedachte delen bij elkaar kunnen brengen.

Lessen uit het verleden: christelijke agape

Zoals bekend werd het woord agape niet veelvuldig gebruikt door de oude Grieken. Deze term kwam vooral door de christelijke evangelieën in de Europese cultuur terecht, die in het Koinè, een vorm van het Oudgrieks, geschreven waren. Hier wordt in de uitspraken van Jezus over de liefde altijd het woord agape gebruikt.

Ook in Jezus’ oproep je vijand lief te hebben draait het om agape. Als deze de opdracht om ‘een spontaan liefdesgevoel voor je belager te ontwikkelen’ zou betekenen, klinkt dit als waanzin. Maar niet als het gaat over het op je agape-pad blijven, zelfs als je je vijand tegemoet treedt. Zo waanzinnig is het niet om minder agressie en geweld in de samenleving te willen zien. Het is wel een ‘agape-hoogte’ die niet iedereen in staat is te beklimmen.

Hoge idealen worden zelden bereikt, maar praktische doelen binnen je persoonlijke mogelijkheden en dicht bij huis zijn goed haalbaar. Vanuit de zienswijze achter de opzet van dit project zou het al goed zijn als men het agape-pad naar eigen vermogen zou volgen en dat elke nieuwe stap op dit pad telt, zowel voor de ‘agape-ganger’ als voor de samenleving.

De tijdgeest

Elke tijd biedt zijn eigen mogelijkheden voor leven vanuit het agape-principe. In onze tijd kunnen geestverwanten dankzij het internet elkaar gemakkelijk vinden en zijn er geen belemmeringen voor mensen met diverse etnische, religieuze of levensbeschouwelijke achtergronden om samen te werken aan de goede doelen van de agape.

Ook interculturele openheid en de toegankelijkheid van het culturele erfgoed zijn typisch voor de tijdgeest van nu. Agape-zingeving bestaat in uiteenlopende uitdrukkingen en onder diverse namen ook buiten het christendom, bijvoorbeeld in het boeddhisme, dat bovendien over methoden beschikt waarmee ook niet-boeddhisten hun agape-vaardigheden kunnen versterken. Net zo nuttig zou een doeltreffend gebruik van inzichten en praktische middelen uit andere tradities kunnen zijn, en vervolgens nog de relevante hulpmiddelen uit de psychologie en psychotherapie, om in zoveel mogelijk levenssituaties op het agape-pad te blijven.

Iedereen kan agape-vaardigheden in zichzelf ontwikkelen

Het project gaat er vanuit dat veel mensen vaker vanuit de ‘samen-positie’ zouden willen handelen (wat de kern van het agape-principe is) in persoonlijke en sociale confrontaties, maar niet weten hoe dit moet. Mogelijk twijfelen ze eraan dat deze houding werkt of missen ze de zingeving die hen kan motiveren. Het project zou met een website kunnen starten waar men informatie en praktische voorbeelden vindt over hoe je met deze belemmeringen kan omgaan. Aangezien agape vooral om een bepaalde bewustwording en vaardigheden vraagt, kan iedereen die ontwikkelen.

Menigeen is gewend de nodige vaardigheden eerst op een veilige plek aan te leren en pas daarna in praktijk te gebruiken. De website van het Agape Netwerk zou informatie geven waar je ondersteunende workshops en trainingen kunt vinden om je beter op het agape-pad voor te bereiden.

Vanuit de optiek van dit project kan het agape-pad zelf de school zijn die leert het agape-principe in allerlei situaties toe te passen. Zo wordt je bewust van datgene wat je niet kunt of wat je niet gemakkelijk afgaat, waardoor je doeltreffender workshops en trainingen kunt kiezen om te leren wat je nodig hebt op het agape-pad. Zo leren we in ons eerste levensjaar lopen. Elk kind moet zelf een manier vinden om zijn voeten op de grond te zetten en zijn evenwicht te bewaren. Verzorgers en hulpmiddelen kunnen dit proces slechts steunen en vergemakkelijken.

Enkele kenmerken van het individuele ‘agape-pad’ vanuit de optiek van dit project:

een pad om in eigen tempo en naar persoonlijke mogelijkheden te volgen;
kan een deel van het persoonlijke groeiproces uitmaken;
niet verbonden aan één bepaalde religieuze of spirituele traditie;
gemakkelijk te integreren in elk persoonlijk credo of levensbeschouwing die geestelijke waarden hoog in het vaandel heeft staan;
vrije keuze van persoonlijke invalshoeken en benaderingen van de agape-zingeving.

Agape-groepen

Het is te verwachten dat velen op het agape-pad een behoefte zullen voelen om geestverwanten te ontmoeten. Het Agape Netwerk website zal informatie over bestaande groepen delen en daarnaast handleidingen en ander materiaal aanbieden voor het starten van een eigen groep. Zo kan een netwerk van werk -, leer-, gesprek- en contactgroepen ontstaan, die zich desgewenst met elkaar voor grotere agape-projecten zouden kunnen verbinden.

Het project zou dan ook met specifieke Agape-werkgroepen kunnen starten, waarin vrijwilligerswerk voor een goed doel en de eigen groei op het agape-pad samengaan. Het zich aansluiten bij een kleinschalig sociaal project en samen met geestverwanten het agape-principe in de praktijk leren toe te passen kan een manier zijn het Agape-pad te betreden. Dit is ook een mooie gelegenheid met anderen ervaringen uit te wisselen en desgewenst samen bepaalde alternatieve gedragspatronen uit te werken. Deze opzet is aantrekkelijk voor mensen die gewend zijn creatief om te gaan met de uitdagingen van het dagelijks leven en op dezelfde manier met de uitdagingen van het agape-pad te werk willen gaan.

Samenwerking

Gezien de christelijke ondertoon van het begrip ‘agape’, kan dit project als een samenwerkingsverband van organisaties met christelijke en parachristelijke achtergrond opgezet worden. Nog mooier zou het zijn als er een samenwerkingsverband van organisaties met verschillende achtergronden ontstaat. Die organisaties zouden een eigen benadering van het agape-zingevingsparadigma kunnen ontwikkelen en hun eigen activiteiten vanuit het agape-principe kunnen opzetten.

Elke participerende organisatie zou de aanzet kunnen geven aan eigen specifieke Agape-werkgroepen (zoals hierboven voorgesteld) vanuit de eigen benadering van het agape-zingevingsparadigma. Zo kunnen bijvoorbeeld groepen met een humanistische, cultuur-christelijke, boeddhistische, vrijzinnig-islamitische, interreligieuze, of andere signatuur ontstaan. De bereidheid van enkele partners om met eigen specifieke Agape-werkgroepen tegelijkertijd te beginnen zou een opvallende start aan het project kunnen geven.

Deze eerste groepen vanuit diverse benaderingen van de agape-zingeving in haar meest universele vorm zouden een onderzoekend karakter kunnen hebben. Ze kunnen zich bijvoorbeeld bezighouden met de vraag wat er nodig is om het agape-principe vanuit een bepaalde levensbeschouwelijke invalshoek in de confrontaties met het dagelijkse leven te kunnen gebruiken. Wat zijn de moeilijkheden en de belemmeringen en hoe zou men er mee om kunnen gaan? Welke ondersteuning zou hierbij nuttig zijn? (Bijv. specifieke workshops of trainingen, deskundige adviezen, samenwerkingen, verder werken aan bepaalde thema’s binnen de persoonlijke groei e.d.) Elke groep zou eventueel een handleiding of aandachtspunten kunnen opstellen voor toekomstige initiatiefnemers van een agape-groep met de betreffende signatuur.

Het samenwerkingsverband biedt dan ook diverse mogelijkheden voor bijvoorbeeld gezamenlijke fondswerving en het werk aan goede doelen vanuit het agage-principe.

Tot slot: de belangrijkste werkdoelen van het Agape Netwerk project in het kort

Samenwerkingsverband van agape-werkgroepen met verschillende achtergronden.
Het oprichten van het website ‘Agape- Netwerk’ met o.a. informatie over de activiteiten, publicaties over relevante onderwerpen en een forum voor de uitwisseling van ervaringen met de toepassing van het agape-principe in de praktijk.
Het ontwikkelen van cursussen ter ondersteuning van de toepassing van het agape-principe in de praktijk. O.a. workshops agape-communicatie (bijv. op basis van de methode ‘geweldloze communicatie’ Marshal Rosenberg).
Het organiseren van een jaarlijkse landelijke ontmoetingsdag.